VOLA VANUA 13
“Na Raivotu e Rua - Na Vale ni Lotu kei na Wavu”
Ni bula vinaka tale mai na wekaqu. A mai galu toka nai VOLA VANUA ena kena rokovi ni solega toka na o loaloa na nodatou yanuyanu vakaturaga. Ena nona sa mai yali e dua na luvei Yacata, na bui ni gone mai Nabua, Ena Rogoyawa.
Vakayatuyatu:
Au a vakayatuyatutaka ena Facebook (FB) na Raivotu e rua, [Na Vale ni Lotu kei na Wavu mai Totovu] na wavu mai vua na noqu momo Volavola, me baleta na nodra vodo ka sobu na pasidia e na waqa; rua mai vei koya na tavalequ o Ena Rogoyawa, ka kaya va qo: “me qai nanumi tiko na nodatou Vale ni Lotu, ni sa makawa tiko mai, e na dua ga na cagi laba e na vakabalea ka yaga me nanumi tiko.”
Veivosoti:
Ni vosoti au na wekaqu ni a tauri cala na noqu vakayatuyatu balavu ni lolosi vei tavalequ Ena. Au sa rairai qase beak, sa balavu kina na noqu vakayatuyatu. Ni vosoti au, eda na qase kece mai eda na qai kila na kena i vakarau. Dau kaya o momo Te mai Kaibu, au sa qase beka? Sega sega se bera ni’u qase: io e vagauna na ka kecega.
Vei kemuni na wekaqu ko ni wilika na FB, au kerea meda na qarauna meda toka ga e na (issue) ka kua ni biu na poidi ni veitalanoa me sa la’ki (personal) na nomu vosataka e dua na FB e wilika o vuravura. Era na kila kina na noda vakaloloma ni veivosaki, ni noda vosa ena dua na ulutaga me toka ga e na ulutaga (stick to the points).
Au a kaya na Raivotu ni Tara Vale ni Lot. Oqori na issue meda raica ka vakananuma kina e dua na bula yaga sa mai yali, ka sa tu na nona Raivotu, se Tatadra se Vision. Me’u vakaivolatabutaka: - oqori na Divine Vision; where there is divine vision, there is divine provision.
E na so beka vei kemuni e na kaya ni sega ni dau lotu na bui ni gone qo, ia na Kalou e solia na Vision vua e gadreva me solia kina. Na ka e tarava - na kena cakacakataki ka vakavotukanataki na Raivotu.
Veivakasewasewani:
Ni tauri cala na veivosaki ena basika kina na veivakasewasewani. Ko sa la’ki tukuna kina e vica vosa ni veivakasewasewani.
· La’ki kai mai ni’u lasulasu.
· Au sega ni tara na vale ni lotu.
· Vakayatuyatu balavu.
· Au uvuca tikoga na noqu davui.
Sa rui vakaloloma na i vakarau ni veivosaki ena FB ka me kua ni dau totolo na noda reaction ka berabera na noda reflection.
· E sega ni dua na ka lasu au tukuna. Kevaka o a cavuta mai na vosa qori, na nomu vosa ga ena vauci iko. Ke lomaqu me suka na vosa ko na mavoa ga kina. I’a e sega ni vaqori na lomaqu ka’u doka i momo kei nei e na nodrau veisusu vei au.
· Laki cavuti mai ni’u sega ni tara na vale ni Lotu, era tara mai na koro. Io e dina, era tara mai na koro. E vica ga n aka lalai au bau la’ki yaga toka kina. Au sega ni kaya ni’u tara, au veitokoni ga vei ira na tara.
· Vakayatuyatu balavu - au vakayatuyatutaka na tavalequ ka tiki ni noqu dra, ka dua keirau dau veirogoci ena tara ni vale ni lotu, baleta oya na nona raivotu. Drau vosota kei nomu brother ni sega ni vauqeti au na Kalou me’u rogoci kemudrau ni oqo na tara vale ni lotu, sega ni tara vale ni soqo.
· Au sega talega ni’u uvuca na noqu davui. Sega sara ni noqu i naki qori. Ke nomu vakasama qori, au doka vakalevu ni’u kila ni ko ni vuli vinaka. I’a dua ga na noqu i vakasala, ke yali na Kalou ena vuli vinaka sa i kuri ga ni rarawa. [“dou tawase tani vei au dou sega ni rawata e dua na ka”]
Na noqu bula e matata ga kina na vinaka ni Kalou. Au sega ni vuli vinaka me vakataki kemuni eso ni a rawati kemuni na nomuni tubutubu ena vuli. Ko ni kalougata kina mai vei au. I’a dua ga na ka au kila ni Kalou e maroroya na noqu bula me’u bau yaga vakalailai kina noqu vanua, ka gole mai kina vanua ni kau Lotu. Me nona na Kalou na cecere na lagilagi na dokai ena veika lalai sa bau neitou cau ki na nodatou vanua. Sega ni o au. Au sakitaka ga na neitou Kalou ni sa ka levu sara na nona loloma vei keitou.
Au sa na kaci Tavale mada ga me kua so ni bibi kina na veitalanoa. Au marau ni o kemudou ga na tavalequ dou via coqa tiko na ucuna mai Waisoata. Dou sega ni raica ni ucuna ga mai Waisoata e sema kina ucuucu mai Daku. Dou qai vakasamataka.
A coqalaki au e dua ga vei kemudou na tavalequ ena tara ni vale ni lotu, ni a cata ni’u sega ni valiuci koya kei na nona komiti. Au a kaya vua qo e sega ni tara vale ni soqo. Yacova ni tukuna wavoki vei kemuni e Suva ni bini tu na dinau ni vale ni lotu e na valenivolavola ni lotu. La’ki dua mai kina nai vola nei Vunivola Levu me vakamatatataka ni sega na dinau ni vale ni lotu mai Yacata. E tara oti na vale ni lotu ka sega na kena dinau e tu. E vo tu kina nai lavo ni talatala mai Yacata. Sa vakamadua na levu ni veibeci.
Sa vaka e matau tiko vei kemudou na tavalequ na lasutaki ira na lewe ni Yavusa me ra vakabauti kemudou kina. Dou cakacaka ga vakadodonu me ra raica na lewe ni Yavusa na cava dou sa cakava.
Yacova ni tara oti qai kauti kemudou yani na Kalou me la’ki sarava na liga ni Kalou. Sa baci dua tale e via coqa mai qo, io dou tavalequ tikoga. Au sa loloma tikoga vei kemudou. Taro: a cava dou sa bau cakava vei Yacata? Dou bau kila ni lavo musu ni niu ni mataqali e qaravi kina na nomudou vuli?
E dua ga na tavalequ au rokova o Tamai Mila. Au kerei koya me kauta na yaya ni vale ni lotu qai vakaio ka tatau mai na nona cakacaka me keirau gole ki vanua. O kemudou na kena vo dou dui toka ga qai vosavosa toka. Dou sa rui maqosa ni kumuna nai lavo ni vanua dou vulica mo dou solia kina vanua. Sa tu mai vei na ka dou sa kumuna? Soli ni Vuvale? Soli ni Mataqali? Vakau mai na niu ni sitoa dou mai taura e Suva me yacova ni lusi na sitoa. Kemudou ga na tavalequ dou sa rui vuku ni kumuna, dravudravua ni solia, sega ni nanumi na vanua. Lavo ni vale ni vuli tara tu vakavo ka e vei na kena i lavo?
O kemudou ga na tavalequ? E vei nai lavo ni sikolasivi? Dou tabaka me dua na kena i tukutuku matata me keimami wilika ka kila nai lavo keimami cau kina e na vuku ni soli ni vuvale. Dou la’ki vakamacala kina koro - evei na pepa e volai tu kina na nomudou i vakamacala? Keimami via wilika. Dou vakamatatataka, ke sega sa rairai suka na vosa vei kemudou na tavalequ. Sa rauta na veivakalolomataki. Era sega ni mataboko na lewe ni yavusa.
Dou vosota ni rewa i cake na noqu vosa vei kemudou na tavalequ dou veiliutaki tiko e Suva. E sega tale ni dua ena vosa doudou vei kemudou, me buli kemudou mo dou dau ni veiliutaki vinaka ni mataka. O au ga qo e na noqu kila na noqu i yatu vakavanua. Au na vosa doudou tiko kina vei kemudou baleta ni’u lomani kemudou. Dou wekaqu talega. Dou yalo matua dou ciqoma na noqu vosa me vinaka kina na vanua kei na tiko vakaveiwekani.
Au kerea mo dou vakasuka na veiliutaki vei iratou na mataqali Turaga. Lesu na vanua ena veiliutaki ni vanua ni ratou sa toka qori na gone mai Nadurutabua, Nukuciri, Nukutolu, Naocovonu, Vunidabi. Dou solia lesu vei iratou na vanua. Kerea na Turaga Tui Yacata me vadeitaka na nona lewa ni vanua vei iratou na kena mataqali. Ke ratou qai nanuma meda wasea nai tavi ia me ratou qai lewa. O keda na kena vo meda colata na lewa ni vanua. Me ratou kaciva na bose ni yavusa, lotu ni yavusa, keda na kena vo meda colata na kena cakacaka.
Ke ratou malumalumu talega na Mataqali Turaga. Au na vosa ena noqu kila tiko na kequ i sema vei iratou na Tui Yacata. Meda dui toka ga e na vanua e dodonu meda toka kina vakavanua. Kua mada a toka vapalagi. Keda kai Viti me vakaViti a noda toka, tiko a kena vosa, tovo, vakarau, valavala, meda maroroya matua de qai cawadru ka yali vakadua. Sega tale ni dua e na maroroya o keda ga nai taba qo.
Na veiliutaki ni vanua e sega ga ni ka ni tawa ni ulu. Sa ka ni loma vinaka kei na yalo matua. Ke tawa na ulu ka yali na ka e rua - loma vinaka kei na yalo matua, ena yakusurasura na vanua.
Dua noqu kerekere:
· Vei kemuni kece ka vosataka na noqu bula, ni vakatusa vei Talatala mai Yacata ena vukuqu me vosoti kemuni kina na Kalou. Au sa loma vinaka kina mo ni sereki ka galala. Ni kua ni vakaberabera. E dau veivosoti na noqu Kalou.
Noqu i tatau:
Ni kua ni vosataka edua e lumuta na Kalou, dina beka ni’u tavalemuni. I’a ena dua na yasana me qai vakasamataki tu. Au sega ni digitaka me’u I Talatala ni Kalou, io sa digitaki au na Kalou me’u nona i talai. E na noqu cakacaka vakaitalatala me tekivu mai Moturiki, Tavua me yacova na vanua ni kau lotu, o ira kece era dau coqai au vakaveitalia, e dau totolo sara na nodra leqa. Oqori na Kalou e vosayalayala vei au. E sega ni o au. Na noqu Kalou ena vala ena vukuqu. Oqo sa rui dina vei au. Au sega ni vakarerei kemuni, au tukuna ga e dua na ka dina e dau yaco ena noqu cakacaka vakai Talatala, ka yaga mo ni dau qarauna na veiwekani. A lausaba walega o Talatala Pita Ralaca mai Yacata. E vei o koya e veisaba? Qori e dua na kena i vakaraitaki rawarawa. Dou cakava e dua na ka meda sereki kina; - matanigasau kina Koniferedi.
Na veibuli vua na Tui Yacata
Au sureti keda meda sa vakanamata kina lewa sa tau oti mai vei iratou na NLC. Na lewa ni veivadeitaki ni Tui Yacata. Na matanigasau me vakayacori, I’a sa baci rorogo tiko mai na vakasama ni kena coqai. Sa rauta mada. Ni laivi Yacata me marautaka na nona gauna vinaka.
Au vakasarava toka na i taba ni veimeketi ni vakasobuduru ni vale ni lotu e Yacata. E solevutaki ni se qai tekivu na cakacaka 13/01/04. Sa tekivu me solevutaki na gauna vou kei Yacata.
Dolavi ena 23 June 2006. Oqori na tiki ni siga a bale mate kina mai a yatu Solomone e dua na luvei Yacata, Sefanaia Sukanaivalu e na 1943. Sa oti sa marautaki na kena dolavi, era yaco yani na luvei Yacata kei na i liuliu ni matanitu o Viti mera la’ki talevi Yacata. Tarava na dola ni cakacaka e Kaibu, tarava na veibuli vua na Tui Yacata -25/12/2010.
Meda raica lesu
1. Bale na vale ni lotu ena cagilaba o Amy Tiseba 2002
2. Sobu na duru ena 13 Janueri 2004
3. Dolavi ena 23 June 2006
4. Dolavi na cakacaka i Kaibu 2009
5. Buli na Tui Yacata 25 Tiseba 2010
6. Vakadeitaka na NLC 14 Seviteba 2011
7. Sogoti na lewa, o koya ena vakacala e na mate kawaboko nona kawa. Au sa sogota ka dregata na lewa ni NLC. Me sa marautaka o Yacata na nona gauna vinaka. Oqori na vinaka ni Kalou vei Yacata.
Sa lako siviti na dredre; - mai na 1929-1999, 70 na yabaki. Ni oti na sainitaki ni vanua o Yacata.
(2000-2010) 10 na yabaki voravora ni lakolako e vakatara na Kalou meda curuma mai na dredre oqo me matata kina e vuqa na ka. Matata na noda tamata, tabu yani, matata talega na i yaloyalo ni Kalou nei Yacata. Na Kalou eda dau rogoca ni ra masuta ka qarava mai na tukada, tubuda, tamada, tinada. E da sa mai tomana nikua me noda Kalou.
Sa sivi na yabaki ni bobula, sa dola na katuba ni tugalala, [sa liutaki ira na nodra Tui, io, ko Jiova ena nodrai liuliu Maika 2:13] E sega ni vakacalaka na buli ni Tui Yacata, sa buli me veiliutaki io, na Kalou sa nodai liuliu.
Ni kakua ni vakalatilati ni oqo sa nona gauna na Kalou vei Yacata. Ni vakasavasavataki kemuni, ni doka na Tui Yacata, ni rerevaka na nomuni Kalou, ka qaravi koya ena yalo dina kei na yalo savasava.
Ni marautaka na nomuni bula na luvei Yacata, ni qarava vinaka na nomuni Kalou. E sega ni ka wale na nomuni ogataka na Kalou vinaka qo. Ko ni sa tara na nona vale me dau qaravi kina, tara na vale ni nona i talai, ka sa tiko vinaka kina. Au nauma na matamasumasu ena vei 5 na kaloko ena mataka lailai ni qaravi tiko nai tavi bibi oqo me yacova na kena oti. Sa dina nai Vola Tabu “Na ogaoga vakayago sa yaga vakalailai ga, ia na Lotu sa yaga e na ka kecega, sa yagataki kina na ka ni bula qo kei na bula talega sa bera mai”
Vakavinavinaka:
Au nanuma me’u vakavinavinakataka e vica na turaga yalo dina era biuta na nodra cakacaka me ra la’ki tara vale ni Lotu i Yacata.
Rusiate Vulakoro: - e kerei me tatau mai na nona cakacaka e Suva me laki tara vale ni lotu, vakaio kauta na i yaya ni vale ni lotu ka la’ki veivuke ena cakacaka me yacova ni oti. Kolinio Vuli mai Wai, Pita Tawake kei Sekove Vatuvatu: - eratou biuta tu na nodratou cakacaka me ratou la’ki tara vale ni lotu ki Yacata. Oqori e vica na turaga yalo dina era biuta nodra vuvale kei na cakacaka me baleta na ka era vakabauta. Aminiasi Cama: - na veivosakitaki na dau varovaro mai Taveuni, kei na nodra vakauti ki nakoro, na volitaki ni sasalu me vukea na cakacaka bibi oqo.
Au nanumi ira talega era dodoliga kina cakacaka ni vale ni lotu: - Epineri Sekibouma mai Townsville kei Semi Lacabuka Tadulala e rau solia nai solisoli levu ka laki sobu kina na duru ni vale ni lotu. Au vakavinavinaka talega vei Iliesa Bilitaki mai Auckaland kei na nona matavuvale na soli me vukei kina na tara ni valeni lotu vou.Vinaka Julius Rex Tadulala mai na Australian Navy na nomu veivuke e na soli,au nuitaka me na toso tiko ga me vukei na delani yavu.
Au sega ni guilecavi ira na turaga kei na marama yalo dina ena vuku ni vanua lotu kei na matanitu mai Yacata;
Nai Talatala e vakasobuduru: Rev. Josaia Vakatale, Tuirara Levu Ilaisa Were
Nai Talatala dolava na Vale ni lotu: Rev. Viliame Lakia
Tuirara levu: Peni Qusa na luvei Samuela Taione (Snr)
Masi ni Vanua yalo dina
Tui Yacata vakataulala: Uraia Tawake
Matapule Vakataulala: Jona Bovoro
Tui Daku Vakataulala: Sai Vulakoro
Turaga, Marama yalo Dina ni Vanua sa kerei vei Tuirara Levu ka sa solia mai me biu na yacadra, me maroroi tu e na website. Sega ni guilecavi ira na gone vuli kei iratou na Qase ni vuli ena nodra liutaki ena dau taki wai ka cola nuku me uli kina na simede.
O ira na marama e na i vakasigalevu kana ika bulabula, kei na gunu ti ena tolu. Vinaka vakalevu na yalo dina vua na nomuni Kalou.
E sa toqai na yacamuni kece ena VOLA VANUA mera na qai dau wilika na luvei Yacata era tu ena veiyasai vuravura. Sa i kemuni qori na cola galugalu tu na cakacaka ni vanua, Lotu kei na matanitu. Sa i kemuni talega koni tara cake tiko na vanua me vinaka.
O Ira na Turaga yalo dina:
A Mateiwai, S Lealea, F Jone, U Bauleka, T Lave, P Raikaki, M Vuli, J Raikoro, Livai Rabebe, E Sereivale, J Suluka, K Koroi, A Cabe, A Paloto, I Volavola, M Volavola, Isikeli V, J Vukibera, Isikeli V, I Lesi, J Buisena, J Lagi, Misaele M, Master A Orisi, Master Nacanieli Bale, U Matai, Cakacaka B, Cama S, Tukana S, A Turagabeci, Simeli S, Jolame B, Mosese M Jnr, Jale S.
O Ira na marama yalo dina:
Mrs Vakalala, Leba Vuibureta, Fane Tadulala, Siteri T, Filiti Koto, Karelaini V, Koto V, A Moala, Apekali M, Senimili C, Ledua V, Sereima T, Mereani C, Susana R, Rusila R, Silipa K, S Gu, V Tinai, K Ranadi, L Yabaki, M Rarawa, A Tadu, Salote L, Senirewa V, Jojivini L, Timaima Biu, Milika Mudu, M Bole, Mere S, Kawabula S, Jossie B; S/N Melaia K, S/N Sereana, Abraham & Nina Fongtoi,
Na i sulu ni vale ni lotu kei na uabale
Vakavinavinaka vei Nana Leba Vuibureta kei Radini Talatala Fane ena ukutaki ni vale ni lotu kei Talanoa Waqawai ena kesati ni sulu na uabale ni valenilotu. Vei kemuni e lutu na yacamuni sa kerea na Tuirara Levu Peni Qusa, na luvei S Taione, me na qai toqai ena VOLA VANUA 14, kei na yacadra talega na gone vuli ena qai biu yani meda wilika. Au sa kerea tiko vei rau na turaga e rau lewa tiko na Website qo ke rawa me qai biu yani na kemuni taba ni cakacaka.
Vakavinavinaka talega vei kemuni na luvei Yacata ena vanua ni cakacaka, veiyasai Viti taudaku kei Viti, ko ni dodoliga ena sasaga levu qo. Ke sega beka ni toqai na yacada, sa noqu masu me drdrovi keda vata na nona veivakalougatataki na Kalou na Tamada.
Era na sega ni tara vale ni lotu na itabatamata taucoko ka na donumaki ira ga eso. Eda vakavinavinaka vua na Kalou ni donumaki keda. Na vale ni Kalou sa i vurevure ni tiko sautu kei Yacata ni dau qaravi kina na Kalou. Na Kauveilatai e Matana ki lagi ni koro ko Yacata, e cecere duadua e loma ni koro, sa vukea na lewe ni yavusa me ra dau nanumi Jisu ni ra raica na kauveilatai.
Sere levu 40
Kauveilatai i Jisu, Sa noqui drodro
Au tiko e vukuna ga, Kau cegu tu oqo
Sa noqu vale edaidai, Ena lekutu ca
Ke sigalevu tutu mai, Au vakacegu ga
- Era sa mai marau tu na luvei Yacata ena gauna oqo, ena nona veivakalougatataki na Kalou, ni kua ni guilecavi koya e solia tiko na veisaututaki oqo.
- Era sa mai vuka ena waqavuka e na i sau lailai sara era sa mai tauri lavo ena veimacawa, sega ni saumi na i vodovodo ni la’ki cakacaka - oqori na Kalou
Au a vunautaka tiko vei kemuni ni ko ni na sarava na liga ni Kalou qo ni sa qaravi oti na nona cakacaka, me liu na Kalou meda qai muri na tamata.
O ira na wekada e Suva era sa musuka na nodra cau kina sau ni Talatala, ia de sa tara bi beka nai colacola ena vuku ni leqa ni matanitu. Sa yaga meda cola mai na koro ni dredre tiko na bula e Suva.
Ia o kemuni ka tiko mai dela ni yavu, me dina na nomuni qarava na Kalou. E dua tu na i vakarau ni tamata me guilecava na Kalou ni sa tu vinaka. Au nuitaka ni sega ni na vaka oqo ko Yacata.
O Isireli, ni sa tu vinaka era sa qai vuki tani, ia sa dau muri ira na kuita ni loloma. Sa vakaro o VOLA VANUA me qaravi na Kalou, vakayalo ka vaka i dina, qaravi na Vanua, vuvale kei na matanitu.
Me maroroi nai lavo, solia na nomuni katini kina lotu, me suka tiko vua na Kalou na ka e dodonu me nona na Kalou. Maroroi na i lavo me baleta na vuli ni luveda. Sa sega na i ulubale ka me keimami sa cegu na vakau i lavo ki na koro. Meda yalo matua ka ni dau vagauna na ka kecega.
Sa kena i lutua ga meda veinanumi ena masu, mera nanumi na luvei Yacata era tu yawa. Me vaka era dau qarava na tukada taumada. Sa mai cava e ke o VOLAVANUA. Vinaka vakalevu na noda sema tiko ena sala ni rogo i talanoa ni vuvale. Vakavinavinaka vei rau na Web Master mai Townsville kei na Web Editor mai NZ ena nodrau gauna me vakadeuci kina eso nai tukutuku ni VOLA VANUA. Ni vakacegu mada na wekaqu me yacova na noda veirogoci domo tale ena wase 14.
Ni moce mada ka me vakalougatataki kemuni ko Jiova, Serauni kemuni na matai Jiova, vakanamata vei kemuni ka solia vei kemuni na nona vakacegu.”
