Na mataqali Sau Turaga (Naseicake) tokatoka Nalovotu) eratou bokoci mai na dua na Mataqali meratou qai Vola Ravi kina Mataqali vou (Naniti) kenai balebale sa Nitiki nodratou Mataqali/Naseicake mesa I tokatoka; vosa va Yacata “nijika”, se gutuva, lai nitika mai e vica drau ni bele, lai gutuva mada mai eso a drau ni kumala; ) ni kua sa Mataqali vou Naniti, bau dua li a vanua mai Yacata ka yacana Naniti? O Vola Vanua e se vaqara tiko ke o kila qai tukutuku mai:
Tokatoka Nasau, na baravi eratou mai takasa kina o ratou a tukaqu mai Vuna, kei Naseicake sa mai bokoci me sai tokatoka: yali e na I Vola Volai, na Mataqali;
Bula nai Vola Vanua nira bula tko ni kua na kena kawa: kena I vadinadina, na veibuli e rua sa cakaoti, Tua Tiko/Tua Vue, erau kau mai merau Buki Masi o (Tua Biu Loa) Paula Namata tokatoka Nalovotu; Io e dua na vere vuni e yaco meratou vamalumalutaki kina; ni kilai (Na Kai Yacata) eratou vewekani voleka vakadra kei Tui Daku, vadinadina, yaca bula Ilaisa Were Deke/ Misaele Dalituicama Sofaia Matawalu, e tiko vei rau na veiwekani qo, tokatoka Nabua Tokatoka Nalovotu; tiko talega vei iratou mai Navakawau mai Vuna.
Evei na Gone dau kei Yacata?
Na vetarogi ni Qoliqoli me baleti Vatuvara a vayacori e Suva, (27/3/ 19 92--) eratou mai sota kina Na Dau mai Moala, Na Vaka mai Narocivo/Nayau Lau, Na Dau mai Vanuaso tiko kina na turaga Rokotui Lau mai Lakeba. Eratou kaya kece e dua nai tukutuku, ni ratou kai kai Vatuvara; e ciqomi e dua na dina levu nei VolaVanua. Oqori dua nai wase ni kai Daku/Gone Dau era laki tu mai Vatuvara mera dau sasalu me kau ki vua Turaga Tui Cakau;
Kena matailalai raica kina vetarogi ni qoliqoli, tukutuku raraba kei Vatuvara) Nai tukutuku erau a vakalutuma o rau na sainitaka bubuluitaka na I tukutuku raraba kei Yacata; era sat u mai vei ni kua? Era sa Kawaboko?
Evei na nona Mataisau?
Ni biligi tani nai Tokatoka, era kauta vata kei nai solisoli ni Vanua e tu vei ira, e tu na nodra yavu tu, kedra vanua, nodra kila; nodrai tovo ni cola vanua; Na Mataisau era kilai ena mawe ni ligadra, Ocei e dau taya na waqa ni viti mai Yacata? Ocei e dau ta Lali? Ocei e dau taya na tanoa? Ocei edau taya na bilovesi ni vanua? E dua na bilo vesi e ta mai yacata e lolomataki Vua na marama na Ranadi mai Peritania. Oqori na Mataisau ni Vanua o Yacata.
Turaga Tui Cakau: Valu ni Toga
A tukutuku mai Turaga Tui Cakau Ratu Joseva Lalabalavu me dua a nodra Waqa ni Viti/ Drua: e kau ai tukutuku vua a Mataisau Tokatoka Namoli meratou taya, ni sega tale ni dua e rawa ni cakava nai tavi bibi qo, ni oti na cakacaka vakavanua oqo sa qai sokotaki ki Taveuni: au sa Na cava e tosoi kina nai tokatoka o Namoli
vakayalotaka na ta ni drua vesi levu qo, e rawa me usan lewe tini na pasidia, eratou qai sokotaka a Tua I Taveuni;
E vica na dina levu e mai basika ena loma ni kuila, me dusia na ka a yaco ena daku ni kuila, (dua) e sega ni rawa ni biuta kira nai tukutuku vaturaga o ratou a tukaqu, ni o tukadratou levu a colata a nodra Drotini Masi Kuvui a Turaga Tui Cakau ena Soli kei Viti mai Levuka, a colata o (Livai Rabebe) vadinadina o iratou ga mai lalagavesi eratou wabale Masi Kuvui, ke bale I Matau e dusia ocei o koya, ke bale I mawi e rairai vasu marama se turaga e Lalaga Vesi; ni kua sa levu era sa wabale tiko, oqori a nodratou ga mai Lalaga Vesi; kua so na viavia turaga tiko
(rua) e muria e dua ai tukutuku dina ni ratou a soko bogi ki Taveuni a Bati ni sa mai vacibi Valu o Wainiqolo, nai Valu ni Toga; ena nona mai toka e Yacata; nai valu ni Toga qo a laki moku mai Wairiki, ni qai yaco yani ki Taveuni sa varau tu a Vanua o Lalaga vesi mera motu a Kai Toga.( kemuni a vabula tiko a yaca Wainiqolo mai Yacata, eyaga moni nanuma nai talanoa qo, na nodra lesu bula mai eso era sa qai moku, kama nodra laca ni waqa, nai vadinadina yaca ni yanuyanu qori Na Komalaca, qai colati a waqa kei na kenai usana ki Naseicake, tu mai Nacivaciva ni kua na kenai vadinadina. Nai tukutuku qo e valutumi; baleta na cava?
Na cava e toso i kina nai tokatoka o Namoli?
Na cava e toso i kina nai tokatoka o Namoli?
