VOLA VANUA 3rd Addition

Friday, March 25, 2011

VOLA VANUA 3rd Edition

E tolu na yavu lelevu ni veivatorocaketaki a muria na Kalou me baleti Jeruisalemi ni sa rusa koto:

1. Tara na Bai (The wall of Jerusalem)

2. Tara na Vale ni Soro (The Temple in Jerusalem)

3. Vakavulici na tamata me ra kila na Lawa tu ni Vanua (The Teaching of the Law of God)

Oqori talega na yavu lelevu e Tolu e muria tiko mai o Yacata ena gauna oqo. Vei kemuni kece ni sega tiko ni kila, nikua e yaga meda kila ni Kalou e tara cake tiko na Vanua me bula , ia me bula Sereki/Dodonu/Savasava.

A la’ki qaravi e dua na vakasokumuni ni tukutuku ena 1998, oti sa mani volai nai tukutuku era nanuma mai Yacata ni rawa ni qaravi ena nodra vanua.

Karua ni cakacaka levu e qaravi na tara ni Vale ni Lotu ka dolavi ena siga a bale kina mai na Yatu Solomone ko Sefanaia Sukanaivalu

Na  ikatolu oqo; na I VolaVanua kei Yacata, meda kila nai taba ni gauna qo, na cava na Vu ni Leqa, ni bera ni qai vaqarai na i Wali ni Leqa.

Mai Jeruisalemi sa vinaka na Bai, sa vinaka na Vale ni Soro, ia e leqa tiko na lomadra na tamata ni ra sega tiko ni kila na Lawa tu ni Nodra Vanua.

Era sa levu na i tabatamata vou era sucu ena gauna ni bobula, ka mai yali kina na nodra kila na ka dina ni nodra Vanua.

Sa vaka kina o Yacata. E levu vei keda sa mai sucu ena loma ni Kuila ka na yaga meda kila na Vu ni Leqa ni noda Vanua.

Na Lawa tu ni Vanua o Yacata, na vanua, kei na ka dina, e bula koto ena vanua, ka da lecava na i taba qo.

Vakatutusa: Nemaia:1: 6

 O Nemaia ni sa kila na Vu ni Leqa, sa qai ciqoma ni ra a Cala na tukadra, na tamadra, ka ra sa mai tauca tiko na vakaloloma (Bobula) qai tu doudou e matana na Tui me kerea me la’ki vakavinakataka na nona vanua.

Na cala taumada:

1. Na I Vola Volai sa volai bubuluitaki vakailasu, mai vei rau e rua dua e lako mai Vuna, karua mai Qamea; Cava erau kauta mai? CURSE ON THE LAND” Navakaloloma, sucu o Ilaitia na luvei Tua Jona me vakatokayacataki ena veivakalolomataki nei Tua Tu Bale; yaca buli Ilaitia Vakaloloma”

2. E rau vakatalai Tua Lote me laki moku bulumakau, ena veitarogi Vanua mai Naselesele 29/8/ 1929, me kua ni Solia na nonai Tukutuku me baleta na nona Vanua, eratou vanuinui tu yani O Tua Inoke, Tua Takele, kei Tua Tubale, me laki tau nai tukutuku dina, ia qai suruta na pusi ni sa curu nai naki ca”

3. Sa tikici o Naseicake me sa I Tokatoka, sa Mataqali vou o Naniti, vamalumalutaki na Sau Turaga me vola ravi kina dua na mataqali vou, ka sai Tokatoka ga o Naseicake, sega ni Mataqali. Dou yadra na Sau Turaga, me suka lesu mai a nomudou Mataqali Naseicake, kei na nomudou Kaukauwa vaka Sau Turaga; (Full authority of the Land of Yacata)

Na Sau Turaga, kenai balebale, Power and Authority over the (Land People Sea) Vanua/Tamata/Qoliqoli

Sa rogo mai na bose vakoro mai Yacata ena yabaki qo, mai vua na Roko tui Cakaudrove, ni sa vamalumalumutaki) Taro, Ocei e vamalumalumutaka? Na dodonu cava me vakamalumalumutaki kina? Na cava e Vuna? Oqori e dua tale na veivalolomataki;

Sauma o Vola Vanua; Orau ga na soli Tukutuku ka rau bubuluitaka vakailasu;

Ia erau sa Kawaboko, ka sa na drodrovi ira tiko mai ena gauna oqo ka tawamudu ke sega ni vakasavasavataki;(identify the root of the problem, than you can find the solution) Vola Vanua e rawa ni veivuke e na vaqarai ni kenai wali”

First Identify, two admit yes, that was the root, third Confess; don’t try to deny: any weakness you refuse to deal with will draw you towards the wrong things and set you up for defeat”

Sa Kulumi a Vanua kei nai Tutu va Sau Turaga, sa mai veiliutaki eso e ra vasavi mai nodra vanua ena I valavala lolovira era vakayacora; bula tiko ni kua na yaca Kuluvanua,(valekalekataki) ( Nau Dikulu) vawati kina I Tokatoka Namoli, au sa kaya oti ena (2^nd Addition)

Toso mai a gauna sa oti e 90 na bogi sa qai kai tu ni sa sega ni rawa ni veisautaki na ka sa bubuluitaki, kua ni koni vakalolomataki ena dua tale na Lasu VakaViti, Na I Vola Volai e rawa ni veisau, ia na I Vola Vanua e sega ni rawa ni veisau ena dina ka dei tu ka tawamudu; okoya e valasuya ena Mate, koya e vacala e na Kawaboko”

Koro o Nawerelevu:

Sa matata na leqa ni veidabui,eratou sa laki vakoro mai Nawerelevu na Kai Daku, na ka vakaloloma e dau yaco vei keimami, au sa vakayalotaka na veivalolomataki qo, e valaveivacu a kai Daku kei iratou I Nakoro ena veigauna.

Sa vaqarai na kaukauwa sa laki yacova na qaravi Kalou Vu;  era tu na kena Vuniduvu, sa lako mai o Masuwini e dua a Kai Wailevu me mai vukei iratou ni sa kilai talega na qaravi Kalou Vu sa caka tiko e Nakoro, e tiki ni bula ni tamata, ni sa toka leqa ena vaqara na sala me bula kina, Kalou Vu, se Kalou dina oqori na draki kei Viti makawa.

Meda raica tu mada na veivalolomataki ni Tevoro ena butobuto sa mai ologi keda kina;   ni kua sa oti ni sa kaukauwa a Lotu sa vagolei vei Jisu a leqa taucoko, ni sa Kalou dina Tui ka nodai vakabula talega; “kevaka sa sereki keda ko Jisu eda sa qai sereki dina”

E se malumalumu ena gauna koya na lotu dau lako yani a dau Vunau ena SigaTabu me laki Vunau, dua matasere totoka dau toka mai Nawerelevu; dua na Sere sega ni yali rawa vei au, kau rogoca taumada mai Nawerelevu, na Sere Ciri [Ni cegu tu, Ni cegu tu, Sai au, sai au, sai au ko Jisu]  oqori na Sere masu ni dua e tiko leqa ka gagadre tiko vei Jisu me vukei,

Na cava e vakasara tu kina vei au a Kalou me yacova mai na siga ni kua? Ena muaicake kei Ositerelia au sa mai volavola toka yani kina oqo, Io sa dina, sa noquSere Masu talega vei kemuni Jisu me bula o Yacata; e drodrotoka qo a wai ni mataqu ni voqa lesu mai vei au a domodratou a vugoqu a noqu nana nira dau laga, sa noqu Sere Masu talega, dina niu sa mai tu vinaka, kau tu yawa ia au sa lomana tiko na noqu Vanua Lomani. Me loloma na Kalou meda bula galala.

Se tovolei me sa mai dua ga koro, ia sa koro ga ni veivala. Yaco na gauna meratou sa toki mai me sa mai dua vata; sega ni oti na leqa ni veicati, ka sa bula tu e na loma ni tamata, (tabu yani) na leqa makawa qo.

 (Community development)

Matai ni sitoa ni koro/karua ni sitoa ni koro

Sitoa ni Mataqali/rua

Matai ni tane ni wai simede:

Karua /katolu ni Tane ni wai simede

Matai ni waqa ni koro/ rua na waqa ni Mataqali

Matai ni Vale ni Lotu e na Loma ni Koro/ karua /katolu sai kava ni vale ni lotu e Yacata

Matai ni valenivuli kau me tara e Nakoro

Matai ni Vale ni soqo

Eda sarava lesu tiko na I yaloyalo ni veika lelevu e yaco mai Yacata ena veitabagauna sa oti me yacova mai na gauna qo. Ka tovolea tiko Nai Vola Vanua me maroroya, mei dusidusi vei ira na muri mai mera kila. Au doka ka rokova na yalo qaqa na yalo/ bolebole vei ira na Tukada/Tamada/Tubuda/ Tinada era sa yali yani era susugi keda mai ena dua na bula sega soti ni rawarawa, ia sa buli keda meda (tabuyani) tamata qaqa ena I lakolako balavu;

Ena tovolea tiko Nai Vola Vanua me na bulagoci kemuni tiko yani vakalalai ena vei gauna eso, e rawa yani kina vei kemuni. Kerei ga meda wilika, rai lesu, tovolea mo raica na dina, tomika na cava e rawa ni o vuli mai kina, au doka na nomuni veivadiloi/  ia na dina ena koto dei toka ga:

-Sitoa ni Koro kei na waqa: Vuli Varovaro/Vuli Veivacu/ Tara vale

Toso tiko na gauna, mai dua na sitoa ni Koro, Matavura mai Karoko, edua na vale vakaviti, dau Sinai tu ena yaya qaqa, kei na yau malumu, wili kina na suka kei na sovu/karasini; kena Waqa na Saku: qai mai tomani ena vale o Narauyaba, (vale kau) Bula vinaka kena Vunivola Tua Tibika, kena Dauniyau Tua Nemani,Sa tekivu mai kea nai Vosavosa, Duri ga Davo” na mate ni Duri ga Davo sa mai liu sara, Narauyaba na vale nei Tua Simeli, kena yavu e toka kina ni kua o Mawaraka; (sa qai tosoi) refer to 2^nd addition)

Duri o Vuni qalaka sitoa ni Mataqali Dakuicake kena waqa Ilisapeci, duri na Gauna Vou sitoa ni mataqali Naniti/Nadrodro kena waqa Laleta, tauvi rau talega na mate vataga, Duri ga Davo; e dina ni sa mai Davo na Gaunavou, yali na kena waqa, ia e koto na mawe ni cakacaka, Tara na vale ni soqosoqo ena I lavo musu ni Mataqali Naniti, voli o Maudu, sa dusia tiko ni rawa meda bula ena cakacaka vata (community enterprise)  mai davo o Vuni Qalaka, yali na waqa na Ilisapeci, kena I lavo musu tara ga kina o Mawaraka, dua ga na vale.

Vuli Varovaro:

Mai veivavulici ena Varovaro o Tua Biu Loa edua na turaga ni Nalovotu, vakawati ki Tacilevu dua na luvena o Sanaila Noa e tiko voli ga mai Tacilevu.  E tu na nodra keba na cauravou main a delana mai Nadrodro, mera dau laki varovaro ki Qelegai, na kau varo mai Qelegai e mai vakayagataki ena tara vale, era vuli talega kina mera kila na varovaro, vakayagataki kina nai yau bula ni Vanua. Eratou bau gole ki Moala na Turaga ni Yacata meratou laki wasea na veika eratou kila;

Vuli na Mataqali o Dakuicake:

Eratou laki vuli talega na Mataqali o Dakuicake ena varovaro mai Daku, meratou wasea talega na kila e kauta mai o Tua Biu. Maqosa na turaga qo ena cakacaka ni veituberi, meda saravi koya me sa dreta tu nai Varo sei balavu, ni kua sa rawarawa ni sa tu na (chain saw) au kalougata niu bula donumaka na gauna talei koya, dina dredre au sa vulica voli kina na bula;

Vuli vei Vacu kei na tara vale

Vuli veivacu:

O Tua Biu, e liga vinaka talega ni veivacu dau vavulici ira na cauravou ena I walewale ni qito qo na veivacu, dau dua tiko na rarani vuli veivacu mai Matanituruku; nona vakasama mera taqomaki ira (arts of self-defence)

Vuli Taravale:

mai veituberi ena tara vale o Akuila Turagabeci, nona yaca o Beci sega voli a kena tapi mai nakoro (vosoti au tavale veiwali mada, sa bibi ai talanoa)era vuli ena taravale, dua nai wase ni cauravou era kila cakacaka mai vua, e tara e va (4) na vale kau doka leka, Naocovonu, Natibitibi vale nei Tua Bola, Nukuluve vale nei momo Semi,Nasese vale nei Tua Tuna; qai muri mai etini tale na vale kau ena I lavo musu ni Niu ni Sitoa ni Mataqali. (14) na vale ni qai vadodonutaki au ke duidui na matanifika)

mai duri a vale ni walesi tekivu mai vei Bavatu, Mate, Inoke, Umu, Jone, Pate, Sikeli, Duri ga Davo, Mai dua tale a Sitoa ni koro cici vinaka tiko mai sema tiko vei iratou na Komiti ni Koro e Suva, veiliutaki ni komiti meratou mai taura na I sau ni niu voli nai yaya vakau tiko ki Yacata, nanumi ni rawa ni vinaka, tauvi koya talega na mate vataga Duri ga Davo:

 Curu mai o Jale me mai tovolea me vabula davo talega. Taro na i Vola Vanua? Sa kedatou mate beka na Duri Ga Davo? Na cava na Vuni Leqa? Dua na kumuni lavo ni koro e Suva me vukea na veivatorocaketaki, me sa dua a waqa ni koro, kauta o momo Eliki a kenai lavo, se rairai ta tiko ga qo na waqa? Ke sega ni se bera ni Ta na waqa sa davo tale, kumuni lavo vakamatavuvale makawa, levu na kena I rogorogo, qaqa tug a o Nasese kei Malolo, nuitaki ni sega ni Duri ga Davo.

O ira na gone ni Yacata era mai vuli e Suva Taveuni Labasa cava ki cake na vuli davo tale o tolotolo; sega ni mate dina o (Duri Ga Davo) eda sa mai vesuki ena Wakatu ni Vosa Bubuluitaki vakailasu ni noda Vanua Lomani;

E mosi vei keda na sema vakadra tiko ki Vale Levu ni sa rusa tiko mai, ka keimami sega ni taleitaka na rusa kei na kawaboko sa drodro tiko e na I tikotiko, Sa basu o Nadurutabua, basu o Naocovonu sa tara tiko kina e dua a vale ni cagi laba; dou yadra na veiwekani mai vale levu; sa talaraki taucoko a yavu makawa ni veivale ni tiotiko eda cavuti kina. Sa sega na yavu na kedai cavuti, au sa vakayalotaka na kena talaraki na veiyavu kece oqori, evei okoya a talaraka? Sa kawaboko na nona kawa, vosa bibi.

E rua ga na ka meda qarauna me kua sara ni o via vakasaga, a Lotu kei na Vanua, noqui tatau e kauta mai a rusa kei na kawaboko ni kawa. A vakasagai ka lausaba sara nai karua ni talatala e Yacata Talatala Pita Ralaca, Vosavosacataki nai Talatala ka tiko kina oqo, au qai laki rogoca keitou sa mani laki bulubulutaka na leqa e rua koya; vinaka ni a ciqomi keitou nai Talatala, ke sega,  keitou na tini ki Suva kina Vale ni Volavola ni Lotu me laki qaravi na matani gasau.

Au talanoataka tiko na veika e vesuki tu kina na nodatou vanua, kenai naki levu ga meda raica na vuni leqa, masulaki, veitalanoataki, kua ni ubia na ca bula, Nai Vola Tabu e kaya, dou mada mai tou veivosaki mada, “ke sa vaka na ka kulakula na nomudou I valavala Ca, ena Vulavula me vaka na uca vulavula; ke damu vakula, ena vaka na vutika ni Sipi “

Au sa kaya tale, sa sega ni gauna ni were ubiubi, sa gauna ni vosa doudou vakadodonu me cereki nai vunivuni nei Setani e mai ubi voli ena veidokai lasulasu, veirokovi veidabui, sa qai kuri ga ni leqa;

E dua e kaya mai vei au ni caca veiwekani na I Vola Vanua, meu kaya ga na wekaqu, na veiwekani ni bera ni daru sucu mai sa ca makawa tu; e dua tale a kaya vei au niu sa mai tawasea rua a mataqali o Daku ena tara vale ni lotu, na wekaqu, na tawase ni Mataqali o Daku e se ka mai liu sara ni bera na tara vale ni Lotu: tekivu mai na veitarogi Vanua mai Naselesele, e bubuluitaki me tawasei na Mataqali O Dakuicake. A bubuluitaki me vamalumalutaki o Tui Daku; a bubuluitaki me vamalumalumutaki na Sau Turaga;

O cei ena doudou me kaya vadodonu na veivalolomataki qo? Sa dei na yaloqu meu kaya vadodonu eke. O tubuqu mai Vale Levu, au Bati ni Vanua o Yacata meu yadrava, au nona I Talai na Kalou Bula ko Jiova kei Jisu na Karisito na Luvena, kei na veceguvi ni Kalou na Yalo Tabu, meu vakasalataka na Vanua ni sa cala tiko nai lakolako, me lako vakadodonu ena mata ni Kalou: Sa via bula o Yacata, sa kunekune tiko me dua na Yacata vou, ena mosi me vaka ni taratara e dua na marama tina, ia e na muria mai na bula

Sa cala na Tui o Tevita ni vakavuna na mate nei Uraia na Itaiti, na wati Vaciseva emuri sa qai wati Tevita qai luvena ko Solomone. Na Kalou sa qai tala na nona parofita o Nacani me laki kaya vei Tevita ni sa cala na nonai lakolako. Qai ciqoma o Tevita, na nona malumalumu, sa qai vatutusa kerea me vosoti koya na Kalou sa qai vosoti,

 Na bula e toka ga vei Jisu, meda lesu ga vakatutusa ena soli tale vei keda na bula e taicoko.

Vola Vanua: 2nd addition

Na dina yavutaki enai VolaVanua:

Na bula ni vanua ko Viti, wili kina o Yacata ebula tiko ena rua na yavu lelevu, dua na I Vola Vanua, rua nai Vola Volai; oqo na kena I balebale; Nai Vola Vanua, e volai e na Yaca ni Vanua, Yaca ni Tamata, Meke, Sere, Serekali, Tukuni Makawa, Cakau, Qoliqoli, Vosavosa Vakaviti eso, oqori nai Vola Vanua. E kena wainivolavola na dra ni veiwekani, kena pepa ni volavola na loma ni tamata, drodrova na bula kilai koya vinaka, kei na dina ni kena I tovo ni veidokai ka sega na veikalawaci;

Vola Volai:

Na I Vola Volai, qai mai lavetaki kina ka bubuluitaki kina nai VolaVanua, me biu kina Pepa ni volavola kei na kena wai nivolavola: E vola ga na tamata vakadewataka na tamata ena yavu e tiko e lomana me volavola ka bubului kina; ia na kena dina e na qai Vola tale mai o gauna ki nai Vola Vanua, ena vica ga na vosa mosimosi, Kawaboko, Lalani dela ni Yavu, Valavala vakamadua eso, vakasewasewani, Mate ni Kawa, drodrovi ira tiko me yacova na oti ni vuravura, vakavo ke raici ka wiliki rawa nai Vola Vanua; muri tale na gaunisala vakavanua me suka lesu, na veika e volai tu ena dela kocokoco kei na loma qa ni tamata.

Kaya ko Jisu vei Sakiusa, Kevu sobu mai au na tiko e nomu vale edaiedai, kaya o Sakiusa vei Jisu, au na solia na veimama ni noqui yau vei ira na dravudravua, au na sauma lesu vakava naka au taura vatawa doddonu”kaya o Jisu vua ,sa yaco edaidai na bula ena vuvale qo, ni sa luvei Eparama ko koya qo.Luke 19;1-10

Bula Tawa mudu

Vei ira na Jiu, na bula tawamudu, na kena basika tiko na kawa tagane ena dua na vuvale. Ni sa mai yali na tagane, sa tekivu me basika nai qaqalo ni liga ni Kalou me vola ni cala nai Vola Volai, ka sa volai na Kawaboko, ni dua na vuvale e basika tiko kina e dua na mate ni kawa, oqori talega, sa volai tiko meratou liaca ni cala tiko nai vola volai, raici lesu muri na sala ni vanua me vakayacori vakadodonu;

Nai Vola Vanua O Nabua

Eratou sa bula na tukadatou sadau talanoataki tu mai nai tikotiko mai Nabua, O Nabua e nodratou koro na tukadatou, na vosa Tokatoka kenai balebale, nai Tikotiko, na vosa “Toka” e vosa vata kei na “Dabe” sa vakayagataki ni kua me dabedabe, se dabe vakatoga” na kai Viti e sega ni rad au dabe vakatoga, na dabe vakatoga era kauta main a Toga kei na kenai sulu vakatoga, na dabe e vakayagataki ga vei ira na marama na dabe vakamarama; ia na turaga era dau toka ga ena vuku ni valu.

O Nabua na nodratou I tikotiko na tukadatou, mai liu me yacovi kedatou mai qo, au sa vakayalotaka ni dau tara tu mai Nabua na Vale vaka Viti, tu kina na Lovo, nai teitei, na loga ni

Next

niu, loga ni koko, me yaco I Qilo. Sa qai mai volai na kena wasewasei na bula vakaviti mera volai ena nodra dui tikotiko, ka vabulai kina na yaca qo Tokatoka Nabua.

 E kauta mai vei vei o Osea Umu a nona lasu, mesa mai liuliu o Tua Lote, ni rau bula toka a kawa nei Tua Epineri kei Tua Inoke, ka nodrau koro tikotiko o Nabua. E veivacurumi o koya nai liuliu ni tikotiko se Tokatoka, era vacurumi o ira ka sega a nodrai tokatoka, mera lewe ni tokatoka, se okati ki nai tikotiko. O Tua Lote e vakacurumi, sega ni veivacurumi;

Vakalolomataki na Tui Daku

Me tarogi ga ocei eveisautaka me I liuliu ni tokatoka I Tua Lote?, cava e lutu kina ena I Tukutuku Raraba kei Yacata na nonai tokatok qai ravi ki nai tokatoka o Nabua?. E kau tiko main a vosa “Naba Dua” me ubia na veivakalolomataki e caka vei Tui Daku; na  naba qori e rawa ni veisautaka nai taba ni gauna qo,

Vola Volai e yali na nonai tokatoka, enai VolaVanua e sega ni nonai tikotiko sei tokatoka o Nabua; Ke dua e kila ni dua a nonai tokatoka, ocei na yacana, sa bau talanoataki mai vei ira Tua era sa yali yani? Cava e mai lutu kina? Ocei e valutuma: E lutu saraga ni a sega ni tiko ena mataka oya o Tua Lote qai tukuni me laki moku bulumakau, kenai balebale na veika kece e sainitaki, bubluitaki, e sega sara tug a ni kila me yacova ni oti na ciwasagavulu a bogi, cava me cakava rawa, dredre na veiakoyaki, tu na veirokovi, mai galutaki tu, na veivalolomataki qo, nodra  veidabui, ia sa Kawaboko tiko mai

Na Gone Dau, Na Mataisau, Na Bati, Nai Tokatoka Namoli:

Oqori e tu kece eloma ni mataqali Dakuicake, Na veivanua e Viti era tu na kena Gone Dau, Mataisau, Bati Leka Bati Balavu, Sau Turaga;

Ni rogoci au na wekaqu, ni kua mada ni via vosa totolo, se cudru, ni vakararai mada, vakasama vamalua, ena mosi ia ena basika na bula; [don’t react so quickly, but reflect to the facts]

Evei na Gone dau kei Yacata?

Evei na nona Mataisau?

Cava e tokitaki kina Nai Tokatoka Namoli?

 Evei Na Mataqali Sau Turaga?

Cava eratou sikiti kina meratou laki ravi kina dua na Mataqali vou?

 Cava e ra lutu kina nai tukutuku raraba ni vanua yanuyanu Vatuvara, Nukutolu, Nukuluve Rabulou kei Nakomalaca?

Me sauma o Vola Vanua; Oqori na veivakalolomataki, nona vamalumalutaki na I tutu va Tui Daku, vamalumalumutaki na (Kai Yacata) eda sa valolomataki, ia e na cava evei?

Click here :

Va malumalumutaki Na SauTuraga:

Talanoa lasa mai nakoro; “Oto Oto Po Vale auaua qo”

Vakatatabu

Dou vosoti au a wekaqu niu talanoa tiko yani ke rewai cake meu vosoti, ke sakasaka se tatacaqe a qou vosa va yacata, au na tovolea me qai matata mai, ia a vosa dina va Yacata sa yali, sa vosa vulagi tou sa mai talanoa tiko kina ni kua.

Talanoa

Na cagilaba levu ni 1953, au sa vakayalotaka niu sa yabaki vitu, keimami sa laki oso toka mai Mawaraka, drodro ni cagi. Rau davo koto mai Lakeba o Tua Polio mai dreketi Taveuni, kei Tua Tubale erau tukai keitou ruarua. Ke o taroga na vale cava o Lakeba ? au naqai talanoa kina vamalua)
Rau koto no a Tua e rua qo, sa tataba na cagi laba, cagi toka mai na Tokalau vakuru na kena ua mai Qereqere kauta mai ki vanua. Sa viavia rere o tua Polio, rau na Tua qo erau vosa tuga vakacakaudrove ruarua. Era dau bula mai Yacata eliu o ira era sucu mai era sa gato vakacakaudrove. Me tekivu nodra kila vosa me yacova nodra mai yali yani.
Sa tataba na cagi sa rere o Tua Polio, sa kaya cake mai, ekuca ma, kaya cake mai o Tua Tubale, oto oto Po, a vale auaua qo, a vale qo e tara o Tu Oila, (Akuila turagabeci) e vao tu enai vao ciwa a iji, oto ga Po; valailai s abaci tataba, taro mai o Tua Polio, e uca ma, kaya toka mai o tua Tubale, oto ga Po,
Qai tataba tale a cagi sa taceva e dua drau ni kapa, kei kena sa caroba e lalaga e dua a ua levu, bera tale o Tua Polio, sa tucake o tua Tubale, ada yani Po, oto tale ni dra-a ni da, sau veisugusugu I katuba, cagina nai suluvatoga, vo ga na dawea tarausese kaki levu ni rau sa gutuwa na vaqara bula; talanoa qo qai talanoataka o tua Polio;
sa qai dau I talanoa tu I Momo Samuela Taione, na tamai Peni Qusa sa qai mai vakuria voli O Peni Qusa me dau vasagai iratou tu kina a gone mai Naduisiga; ia o Momo Samu ia esega ni rawa ni dau talano keu tiko ni dau doka tu na neirau veivugoni;

Na yaca kei na Yavu

vica na yaca e toka qori, Lakeba, Akuila Turagabeci, Mawaraka,Polio, Tubale (vakalekalekataki) Ilaitia Bale, nona yaca Ilaitia Baleinamoto, na tukai Nemani na Loya); na yavu kei Lakeba ena rairai levu nai taba ni kua sa sega ni kila, ia ena yaga moni kila. Sa mai yali o Lakeba kei Tua Tubale sa bula tu nai vosavosa “ oto oto Po” ia e levu na dina e dusia tiko nai Vola Vanua me baleta nai talanoa qo
Na cagilaba talega qo a cabe kina na loka mai nakoro, cava ki koroni vuli na ua, bale kina o Lakeba kena yavu sa tiko kina ni kua na sitoa ni Daku ka sa Sitoa tiko ni Koro ni kua. Sega ni macala e bula tiko se,” Duri ga davo”

Ena yaga moni kila nai taba ni gauna qo; Na matavura ni mua ni koro ira a nodratou na qase e vica qo, Tua Tubale, Tua Takele, Tua Biu, Tua Vana; na yavu kei Lakeba na vale kau nei momo Turagabeci, erau veitikivi kei Tua Biu, sa mai kaya tiko o Umu ni matavuara nei Tua Lote, Umu na matavura nei Tua Lote mai Cikobia dua na vale vaviti levu a dabe tu kina; kei na dua na vale kau oqori na nonai tikotiko.

Tosoi na vale toka ga na yavu

O Mawaraka sa qai mai kerei vei Tua Tubale kei Tua Simeli Levu me tara e kea o Mawaraka ni sa oso o Cikobia na yavu nei Tua Lote; mevaka nirau vei ganeni o Nau Kuva kei Tua Tubale soli kina na yavu qori me dabe kina o Mawaraka, sa qai cavu o Narauyaba me tosoi sobu me laki toka ena vanua sa toka kina ni kua, vale nai Momo Timoci Sete.

Veisolisoli vaveiwekani:

Era veisolisoli na qase ena veiwekani vakavuvale, era tou sa toka vata vakavuvale, ia na cakacaka ni tevoro me vakacacana na veiwekani qo. Tua Inoke, Tua Tubale, Tua Takele, Tua Biu kei Tua Vana, o Tua Vana kei Tua Biu erau a sega ni duavata ena veisolisoli qo,ni mai dabe cala o tua Lote, ia mevaka ni tu na veidokai kei na veirokovi, ka sema tu ni veiwekani;
O Nau Di Kulu( vakalekaleka) tinadratou o Tua Tubale, Nau Gasau, Nau Kuva, tua Penibole, qai laki tinadrau o Tua Vana Tua Biu Nau Toga Nau Ciri, ni sa mate o Tua Penibole Levu nai liuliu ni Tokatoka Namoli.

Vakasala nei Vola Vanua

E veivakaroti tu yani Nai VolaVanua, e sega na noda koro eke meda toka vadua kina, e gauna lekaleka sara a nomuni toka voli qori,kua ni levu a nomuni gauna moni vecati kina, oni na mate ka biu tu mai a yavu kei na qele, a yalo savasava ni tamata e na kauti koya ki lomalagi;
Nona vosa na dau ni same: “Ocei ena cabe cake kina uluni vanua I Jiova o ira ga sa liga savasava ka yalo savasava:
Ena qai dau tukuni tu ena veitabagauna nai talanoa lasa eso baleti ira eso na tukada, ia nai tukutuku cava e tiko ena loma ni talanoa qo. Oqori nai VolaVanua.

Ki na Lewe ni Mataqali o Dakuicake

Re: Vatuvara, Nukutolu, Kaibu, Nukuluve Tokatoka Namoli

Vakatatabu:
Taumada Au vakatatabu ke rewai cake noqui talanoa au kerea modou vosoti au a wekaqu, au na vosa ena gauna qo ni sa kena gauna donu meu vosa kina; ke tiko eso era sega ni kilai au, o buqu na marama mai na Tokatoka Nasau, Merewalesi Lawanuku, tinaqu Merewalesi Didrau (Tubuna) na luvei Inoke Tawake (Tua Inoke) tokatoka Nabua/Mataqali Dakuicake, tamaqu Taione Lave Tokatoka Namoli mataqali Dakuicake;

Naki ni Talanoa:

Naki ni noqui vola meu talanoataka eso na ka au kila ka talanoataki vei au mai vei ira na tukaqu, tubuqu, tata, momo, nana, na ka au raica rogoca mai na noqu tubu cake ni bera niu biu vanua mai, kau mai sotavi ira tale niu sa tamata bula;

Biu Vanua:

Ni sa oti na vuli mai Yacata qai kaya e dua na tamaqu, Irinale e sega ni se oti na vuravura, au raica ni rawa niko tamata yaga, au sa na kauti iko, mo lai vaqara na nomu bula; (oqori na vosa nei Tamaqu Tomasi Waqawai mai Dreketi Taveuni) au sa mai kunea na bula kau cakacaka voleka kei ira na vugoqu ka yaga meu vakavinavinakataka nodra veisusu: