Talanoa lasa mai nakoro; “Oto Oto Po Vale auaua qo”

Vakatatabu

Dou vosoti au a wekaqu niu talanoa tiko yani ke rewai cake meu vosoti, ke sakasaka se tatacaqe a qou vosa va yacata, au na tovolea me qai matata mai, ia a vosa dina va Yacata sa yali, sa vosa vulagi tou sa mai talanoa tiko kina ni kua.

Talanoa

Na cagilaba levu ni 1953, au sa vakayalotaka niu sa yabaki vitu, keimami sa laki oso toka mai Mawaraka, drodro ni cagi. Rau davo koto mai Lakeba o Tua Polio mai dreketi Taveuni, kei Tua Tubale erau tukai keitou ruarua. Ke o taroga na vale cava o Lakeba ? au naqai talanoa kina vamalua)
Rau koto no a Tua e rua qo, sa tataba na cagi laba, cagi toka mai na Tokalau vakuru na kena ua mai Qereqere kauta mai ki vanua. Sa viavia rere o tua Polio, rau na Tua qo erau vosa tuga vakacakaudrove ruarua. Era dau bula mai Yacata eliu o ira era sucu mai era sa gato vakacakaudrove. Me tekivu nodra kila vosa me yacova nodra mai yali yani.
Sa tataba na cagi sa rere o Tua Polio, sa kaya cake mai, ekuca ma, kaya cake mai o Tua Tubale, oto oto Po, a vale auaua qo, a vale qo e tara o Tu Oila, (Akuila turagabeci) e vao tu enai vao ciwa a iji, oto ga Po; valailai s abaci tataba, taro mai o Tua Polio, e uca ma, kaya toka mai o tua Tubale, oto ga Po,
Qai tataba tale a cagi sa taceva e dua drau ni kapa, kei kena sa caroba e lalaga e dua a ua levu, bera tale o Tua Polio, sa tucake o tua Tubale, ada yani Po, oto tale ni dra-a ni da, sau veisugusugu I katuba, cagina nai suluvatoga, vo ga na dawea tarausese kaki levu ni rau sa gutuwa na vaqara bula; talanoa qo qai talanoataka o tua Polio;
sa qai dau I talanoa tu I Momo Samuela Taione, na tamai Peni Qusa sa qai mai vakuria voli O Peni Qusa me dau vasagai iratou tu kina a gone mai Naduisiga; ia o Momo Samu ia esega ni rawa ni dau talano keu tiko ni dau doka tu na neirau veivugoni;

Na yaca kei na Yavu

vica na yaca e toka qori, Lakeba, Akuila Turagabeci, Mawaraka,Polio, Tubale (vakalekalekataki) Ilaitia Bale, nona yaca Ilaitia Baleinamoto, na tukai Nemani na Loya); na yavu kei Lakeba ena rairai levu nai taba ni kua sa sega ni kila, ia ena yaga moni kila. Sa mai yali o Lakeba kei Tua Tubale sa bula tu nai vosavosa “ oto oto Po” ia e levu na dina e dusia tiko nai Vola Vanua me baleta nai talanoa qo
Na cagilaba talega qo a cabe kina na loka mai nakoro, cava ki koroni vuli na ua, bale kina o Lakeba kena yavu sa tiko kina ni kua na sitoa ni Daku ka sa Sitoa tiko ni Koro ni kua. Sega ni macala e bula tiko se,” Duri ga davo”

Ena yaga moni kila nai taba ni gauna qo; Na matavura ni mua ni koro ira a nodratou na qase e vica qo, Tua Tubale, Tua Takele, Tua Biu, Tua Vana; na yavu kei Lakeba na vale kau nei momo Turagabeci, erau veitikivi kei Tua Biu, sa mai kaya tiko o Umu ni matavuara nei Tua Lote, Umu na matavura nei Tua Lote mai Cikobia dua na vale vaviti levu a dabe tu kina; kei na dua na vale kau oqori na nonai tikotiko.

Tosoi na vale toka ga na yavu

O Mawaraka sa qai mai kerei vei Tua Tubale kei Tua Simeli Levu me tara e kea o Mawaraka ni sa oso o Cikobia na yavu nei Tua Lote; mevaka nirau vei ganeni o Nau Kuva kei Tua Tubale soli kina na yavu qori me dabe kina o Mawaraka, sa qai cavu o Narauyaba me tosoi sobu me laki toka ena vanua sa toka kina ni kua, vale nai Momo Timoci Sete.

Veisolisoli vaveiwekani:

Era veisolisoli na qase ena veiwekani vakavuvale, era tou sa toka vata vakavuvale, ia na cakacaka ni tevoro me vakacacana na veiwekani qo. Tua Inoke, Tua Tubale, Tua Takele, Tua Biu kei Tua Vana, o Tua Vana kei Tua Biu erau a sega ni duavata ena veisolisoli qo,ni mai dabe cala o tua Lote, ia mevaka ni tu na veidokai kei na veirokovi, ka sema tu ni veiwekani;
O Nau Di Kulu( vakalekaleka) tinadratou o Tua Tubale, Nau Gasau, Nau Kuva, tua Penibole, qai laki tinadrau o Tua Vana Tua Biu Nau Toga Nau Ciri, ni sa mate o Tua Penibole Levu nai liuliu ni Tokatoka Namoli.

Vakasala nei Vola Vanua

E veivakaroti tu yani Nai VolaVanua, e sega na noda koro eke meda toka vadua kina, e gauna lekaleka sara a nomuni toka voli qori,kua ni levu a nomuni gauna moni vecati kina, oni na mate ka biu tu mai a yavu kei na qele, a yalo savasava ni tamata e na kauti koya ki lomalagi;
Nona vosa na dau ni same: “Ocei ena cabe cake kina uluni vanua I Jiova o ira ga sa liga savasava ka yalo savasava:
Ena qai dau tukuni tu ena veitabagauna nai talanoa lasa eso baleti ira eso na tukada, ia nai tukutuku cava e tiko ena loma ni talanoa qo. Oqori nai VolaVanua.