Turaga na Tui Yacata:
Sa oti na veibuli vua na Turaga na Tui Yacata, ena 25 Tiseba 2010. E nanuma o VOLA VANUA me vadeitaki kemudou ni sa oti e 90 na bogi ka sa dei nai tavi dou sa qarava. Sa donu mai Lagi vua na Kalou ka donu mai na Vanua O Lalagavesi kei na Lotu.
Sa kila oti na Turaga Tui Cakau na veibuli dou sa qarava oti ka sa kila talega na Lotu mai na kena iTalatala ni Tabacakacaka. Dou kakua ni rere se yalolailai.
Turaga Tui Yacata:
· sa oti e 90 na bogi na nomuni sa buli. Ke dua a via coqa, me veilewaitaka ena mataveilewai na lewa ni Vanua. I’a au via vadeitaki kemuni ni kua MONI TU DEI. Eratou sa buli kemuni oti na Sau Turaga. Vakavanua sa donu koya ka kua ni leqataka na lewa e kauta tiko yani o Roko Tui Cakaudrove. E sega na yavu dei. O iratou na tokona tiko nai naki koya mo na qai sarava na cava ena yaco.
· tu dei ka tauca na nomu lewa vakavanua. Kaciva na mataqali, vakaraitaka ni sa oti na 90 na bogi sa dei nai tutu. Vakaraitaka na ka e na yaga me qaravi taumada.
- Na matanigasau ki Nalovotu ena kena mai vakamalumalutaki na mataqali o Naseicake, me sa iTokatoka. Oqori na cala e yaco ena Veitarogi Vanua. Kacivi Beci ki nomu vale vosa vua. Tukuna vua ni ko sa taura na vanua kei na kena lewa ka me vakasuka, ke sega ni via rogoca solia vua e vitu na siga me vakasamataka kina, i’a me qai namaka na kena isau.
Na Sau Turaga:
· Dou tu dei ena ka e nomudou, (Your identity) kei na nomudou itavi (Your Responsibility). Sa cavuta oti na Roko ni sa vakamalumalutaki na Sau Turaga; vakai vola e dina, sa bokoci na mataqali me sa dua ga nai tokatoka Naseicake, yali nai Tokatoka Nalovotu.
· Vakavanua e bula tu na iTokatoka Nalovotu, kena Kawa; Kawa nei Tua Raikaki, Tua Sevu, Tua Jona, Tua Biu Loa, Tua Tuna; kemuni kece na kena kawa ko ni tu ena veivanua eso, o kemuni na lewe ni tokatoka Nalovotu, Mataqali Naseicake kemuni na (Kai Yacata) ni tucake, ni tacake, kua na vakacuva ulu, ke ra veisautaka nai vola, i’a na dra e sega ni dua ena veisautaka. Era na KAWABOKO ga o ira na veisautaka. Ko ni na tubu me lewe levu mai ena yaco mai na gauna mo ni lesu mera kila na kai Yacata ni o kemudou na kai Yacata.
· Dou kua ni rogoca na ka e via tukuna na Roko Tui Cakaudrove. O koya e sega ni kila na cava dina e koto mai Yacata ni dua ga na vakailesilesi dau veiqaravi ni yasana ka sega ni ulabaleta na lewa ni Turaga Tui Cakau. Vei kemudou na Sau Turaga, dou kua ni kauwai ena ka e via la’ki tukuna tiko na Roko. E kauta tiko yani e dua nai vola bubuluitaki ena Lasu. O koya e sega ni kilai Yacata kei na kena italanoa makawa ka rairai levu tale na lasu sa mai rogoca. Na ile e kauta tiko yani e sega na kena yavu, ke ma ni dua, i’a e yavu lasulasu. Nai Vola ni Veitarogi Vanua e kauta tiko mai qori kei ira era tokoni koya tiko, e yaga me ra kila ni ra tokona tiko e dua na I tukutuku lasutaki.
· Matai - me kila o Momo Samu e sega ni kawa me buli me Tui Yacata. Drau vosota, oqori na vosa au rogoca mai vei Tubuqu Merewalesi Lawanuku kei Tinaqu o Merewalesi Didrau, ni o dou sega ni kawa ni gunuva na Bilo. Sa buli oti o Tua Savenaca Vue, era galu e vica na makubuna, sa cavuta oti o Josese Tukana kei Dawai Vunicagi me kua tale ni dua vei kemudou me via siova na Bilo ni Tui Yacata.
· Rua - e cala na na nodratou veibuli na Bati - Momo Aisea kei Momo Delai. E sega ni dau vei buli na Bati. Na cala ni veibuli e rua sa caka oti sa vadeitaka ga na cala ni ka e yaco mai Naselesele 1929. Qori na vosa nei Momo Delai me datou kua ni tokona se vakabauta e dua na ka e tu ena veitarogi Vanua. Ke dou sega ni duavata kei VOLA VANUA, dou na buli Momo Samu tale na Bati? Dou cakava, o Galu kei kawaboko erau sega ni se yawa. Dou kua ni yalo kaukauwa me ra vakaloloma kina na noda kawa ni mataka. Noqu itavi me’u vakasalataka na vanua. Ke dou via cakava na Bati, Malolo kei na Namokamoka - Tokatoka Nabua dou kua sara ni via tokona - ai kuri ga ni leqa.
· Nai tukutuku Raraba ni Qoliqoli kei Vatuvara, keirau a vola kei Momo Delai mai Tavua ena ivakasala ni Turaga Tui Cakau Ratu Penaia Ganilau baleta na kena a vakalutumi tu eso na ka dina ka vakacurumi eso na ka lasu me lewe ni tukutuku. E sega ni dua vei kemuni e se bula tiko ni kua me vola e dua nai tukutuku raraba ka bubuluitaki bula tiko ni kua e na Veitarogi Vanua, me vaka na kena keirau a vola kei Momo Delai. Au rogoca mai vei Ratu Penaia na ka me qaravi me baleti Yacata kei na kena vanua yanuyanu. Au mai rogoca tale vua na Turaga Tui Cakau ni kua na ka e dodonu me qaravi me vaka na veibuli sa mai veibataki tiko oqo.
Bati:
· Vakasala o VOLA VANUA, kemudou na Bati dou kua ni vakalatilati ena veibuli sa caka oti ni dou na mavoa kina. Dou na sega ni vukea na savasava ni vanua o Yacata. Sa donu na nodratou itavi na Sau Turaga. E dina ni ratou a mai buturaki sobu e na ivola mai Naselesele, i’a eratou se bula tiko na kena kawa bula, eratou sa tucake me ratou bulia vou ka vakabula vanua. Dou kua ni vakalatilati na Bati, dou raici kemudou ga. Leuta mada na malamala mai na matamudou, ni bera ni o la’ki leuta na malamala mai na mata ni wekamu”
· Au sa vakaraitaka oti ni sega ni dau veibuli na Bati. Au sa baci kaya tale kau na kaya tiko ga me kilai. Era dau veibuli ga na Sau Turaga - na Sau Turaga kei Yacata au sa kaya oti mai cake, ni mataqali Naseicake/Tokatoka Nalovotu. Era bula tu nikua na kena kawabula. O kedatou na kawa sema vei Nau Kuva edatou sega ni Sau Turaga. Dou vosota me’u vosa doudou ni’u kila na noqu veiwekani. Ke sega ni dua e tukuna vei kedatou, e yaga me’u tukuna me kilai, baleta ni mosi vei keimami ni dau kau cake mai na cala ni ka era cakava na qase. noda itaba ni gauna qo meda sa vakadodonutaka, vakasavasavataka me bula na vanua kei ira na kena kawabula. Sa rauta na lasutaki ira tiko na gone.
· Meda dui kilai keda kei na vanua era lako mai kina na tukada era sa mai duavata toka ena ucunivatu qo. O koya e kila ni Sau Turaga, kila na nomui tavi, o iko na Bati kila na nomui tavi, o iko na matanivanua kila na nomui tavi. Ke o sa gunuva na bilo mo kila na cava na kenai tavi. Rau yali bula tiko na gone dau kei na mataisau) ena qai tukuni yani vakamalua).
No comments:
Post a Comment